Yara İzi ve Yanık İzi Nedir?
Yara ve yanık izleri, ciltteki doku hasarı sonucu oluşan izlerdir. Her ikisi de cildin iyileşme sürecinde meydana gelen bir dizi biyolojik olayın sonucudur. İlk bakışta benzer olabilirler, ancak oluşum süreçleri ve özellikleri farklıdır.
Yara izi, bir kesik, yaralanma veya cerrahi müdahale sonucu cildin iyileşme sürecinde oluşan izdir. Yara izleri, cildin epidermis (üst tabaka) ve dermis (alt tabaka) katmanlarındaki hasarın onarılması sırasında ortaya çıkar. Yara izleri genellikle cilt renginde olabilir, düz veya kabarık, ince veya kalın olabilir. Yara izi görünümü genetik faktörlere, yaranın türüne, iyileşme sürecine ve cildin özelliklerine bağlı olarak değişebilir.
Yanık izi, cildin termal (ısı) yaralanma sonucu oluşan bir izdir. Yanıklar genellikle sıcak sıvılar, buhar, ateş veya kimyasal maddelerin etkisiyle meydana gelir. Yanık izleri, yanığın şiddetine, tedaviye ne kadar hızlı müdahale edildiğine ve iyileşme sürecine bağlı olarak değişir. Yanık izleri, genellikle ciltte pigment değişiklikleri, kabarma, çekilmeler veya kontraktür (hareket kısıtlılığı) ile karakterizedir. Yanık izleri, genellikle cerrahi veya lazer tedavileri gibi yöntemlerle düzeltilmeye çalışılır.
Yara İzi Türleri
Yara izi türleri, yaranın tipi, derinliği ve iyileşme süreci gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir. İşte yaygın yara izi türleri:
- Normal (Atrofik) Yara İzi: Bu tip yara izi, yaranın doğal iyileşme süreci sonucu oluşan yaygın bir iz türüdür. İnce, hafif çukurlu ve cilt rengindedir. Genellikle deri üzerinde belirgin değildir.
- Hipertrifik Yara İzi: Hipertrifik yara izi, yara iyileşmesi sırasında fazla miktarda kollajen üretildiğinde ortaya çıkar. Bu tür yara izleri, cilt yüzeyinin üzerinde yüksek, kabarık bir görünüme sahiptir. Keloid adı verilen aşırı büyüyen yara izleri, hipertrifik yara izlerine bir örnektir.
- Hipotrofik Yara İzi: Hipotrofik yara izi, yara iyileşmesi sırasında cilt altındaki yağ ve dokunun kaybı nedeniyle çukurlaşan bir görünüme sahiptir. Bu tür izler genellikle deri üzerinde çöküktür.
- Keloid Yara İzi: Keloid yara izi, yaranın iyileşme sürecinde aşırı miktarda kollajen üretilmesi sonucu ortaya çıkar. Cilt yüzeyinin ötesine uzanabilen kalın, kabarık ve kırmızımsı bir görünüme sahiptir. Genellikle yaranın orijinal sınırlarını aşar.
- Kontraktür Yara İzi: Kontraktür yara izi, ciltteki büzüşmeyi ifade eder. Bu tür izler, derinin iyileşme sürecindeki çekilmeler sonucu ortaya çıkar. Özellikle yanık izlerinde sıkça görülür ve ciltte hareket kısıtlılığına neden olabilir.
- Stellat (Yıldız Şekilli) Yara İzi: Stellat yara izi, yaranın iyileşmesi sırasında deride dalgalı bir görünüm oluşturan ince çizgilerle karakterizedir. Genellikle derin yaralanmalardan sonra ortaya çıkabilir.
- Acne (Akne) İzleri: Akne izleri, sivilce veya akne lezyonlarının iyileşmesi sonucu oluşan izlerdir. Çukur, çıkıntılı veya kırmızımsı olabilir. Çeşitli tipleri arasında “atrophic” (çukur), “hypertrophic” (kabarık) ve “keloidal” (keloid gibi) izler bulunabilir.
Yara İzi Tedavi Yöntemleri
Hiçbir şey yapmama: Bir yara izinin tamamen yok edilmesi ve yaralanmamış gibi bir görünüm kazandırmak henüz mümkün değildir. Bazen yara izini kapatmak isterken daha kötü hale getirmek de mümkündür. Bu nedenle her önerileni yapmamak, deneyimli plastik cerrahların önerilerine kulak vermek önemlidir.
- Yara izinin tamamen çıkartılıp tekrar dikilmesi: Yara izi sağlam kenarlardan tamamen çıkartılır ve daha uygun cerrahi teknik ve dikiş malzemesi kullanarak yeniden dikilir.
- Yara izinin çıkartılıp zig-zag şeklinde dikilmesi: Yaranın yönünü değiştirmek ve daha az dikkat çekecek hale getirmek için sık kullanılan bir yöntemdir.
- Balon yöntemi ile doku genişletme: Yaranın komşuluğundaki sağlam deri altına ameliyatla bir doku genişletici balon yerleştirilir. Doku genişleticinin içi başlangıçta boştur. Haftalar içinde balon içine tuzlu su enjekte edilerek şişirilir. Şişen balonla birlikte üzerindeki deri de genişlemeye başlar. Bir iki ay sonra yeterli doku genişletme sağlanınca ikinci bir ameliyatla yaralı alan çıkartılır ve komşuluğundaki genişletilmiş normal deri bu alana kaydırılarak yara kapatılır.
- Yara izinin lazer ile tedavisi: Skar, yara izi lazer ile tedavi edilebilir. Yaradaki kızarıklığı gidermek için kullanılabildiği gibi geç dönemde yara üzerindeki düzensizlikleri zımparalamak amacı ile de kullanılabilir.
- Zımparalama ve ince deri yaması ile kapatma: Geniş alanları tutan yanık izi tedavisi, kendini jiletlemeye bağlı izler gibi renk farklılıklarının ön planda olduğu yara izlerinin tedavisinde kullanılan bir yöntemdir. Önce deri üzeri zımparalanır daha sonra uyluktan alınan ince deriler bu alanlara aktarılarak normal doku ile daha uyumlu bir yüzey elde edilir.
Yanık İzi Türleri ve Tedavi Yöntemleri
Ülkemizde ısınma şekline bağlı olarak yanık ile yaralanam sık görülmektedir ve yanık izleri ile mücadele yaralanma alanları geniş yüzeyleri tuttuğundan oldukça zor olmaktadır, yanık sonucu oluşacak iz daha çok yanığın derinliği ile ilgilidir. Yanığın derinliği 1., 2., 3., derece yanık olarak adlandırılır.
Yanık izlerini yok etmede basit ameliyat yöntemlerinden, deri transferlerine, doku genişletici işlemlere kadar birçok ameliyat yöntemlerinden yararlanılır. Bunlardan sonra dermabrazyon (yüzeyel aşındırma) ve Co2 lazer uygulamaları yararlı olabilir. Lazer uygulamaları özellikle yüzeyel yanıklarda nedbe gidermede ve renk farklılıklarını azaltmada oldukça etkilidir.
Birinci Derecede Yanık İzi Tedavisi:
Bu yanık türünde derinin sadece en üst tabakası etkilenir. Genellikle hafif sıcak su gibi vücutta ağır tahriş oluşturmayan kaynaklara maruz kalma sebebiyle meydana gelen yanıklardan dolayı oluşan izlerdir. En hafif yanık türü olan bu derecedeki izler genellikle kısa süreli olarak iyileşir. Yanık oluştuğu anda soğuk suyla bölgeyi rahatlatmak ardından krem ve losyon sürerek yatıştırmak genellikle yeterli olur. Ancak özellikle bebek ve çocuklarda meydana gelen ve yüz gibi hassas bölgelerde oluşan yanık ve yanık izleri için kesinlikle doktor kontrol ve muayenesi gereklidir. Böylece yanık izinin hem iyileşme süreci hızlandırılır hem de kalıcılık oranı azaltılır.
İkinci Derecede Yanık İzi Tedavisi:
İkinci derece yanıklarda derinin üst tabakasına ek olarak orta tabakası da etkilenip hasar görür.İkinci derecede yanık izinde bölgede hem kızarıklık miktarı hem de ödem ve su toplama durumu mevcuttur. Bu sebeple ödemi azaltmak ve toplanan suyun dağılmasını sağlamak yaranın daha rahat iyileşmesini sağlar. Genellikle medikal desteğe ihtiyaç duyulur. Tedavi süresi çok daha uzundur kontroller aksatılmamalı dermatoloji uzmanından destek alınmalıdır.
Üçüncü Derecede Yanık İzi Tedavisi:
Üçüncü derece yanıklarda derinin tüm katmanları etkilenir. Cildin tüm katmanları etkilendiği için deri işlevini sağlıklı bir şekilde yerine getiremez. Bundan kaynaklı olarak vücutta elektrolit dengesizlikleri meydana gelebilir. Aynı zamanda ileri derecede enfeksiyonlar da üçüncü derece yanıklarda oluşabildiği için üçüncü derece yanık izinin iyileşme süresi uzun olup bakımı yoğun hassasiyet ve özen gerektirir. Derinin katmanlarına ek olarak sinirler de hasar gördüğü için ağrı hissi kaybedilebilir. Yanık izi çoğunlukla koyu kahverengidir. Derinin tüm katmanlarının etkilendiği bu yanık izi türünde yoğun ilaç tedavisi ve dermatoloji uygulamalarına ihtiyaç duyulabilir. Her tedavide olduğu gibi erken müdahale ve düzenli takip çok önemlidir. Ciltteki hasarı en aza indirmek için doğru zamanda doğru müdahale yapılmalıdır.
Dördüncü Derece Yanık İzi Tedavisi:
Hem cilt dokularının hem de hasar gören kas dokularının iyileştirildiği tedavi türüdür. Deri tabakasının sadece dıştan değil içten de desteklenmesine ve beslenmesine gereksinim duyulur. İlaç tedavisinin yanı sıra lazerle tedavi gibi yöntemlerle desteklenebilir. Lazerle yanık tedavisi hem yeni oluşmuş ve iyileşme sürecindeki hem de eski yara izlerinin tedavisi için uygulanabilen bir yöntemdir. Genellikle tedavi süresi 4 ila 6 seans arasında değişebilir. Hastanın tedaviye cevap vermesi ve dokunun iyileşme hızı gibi etkenler süreci etkiler.
Sağlığınız söz konusu olduğunda, hiçbir şeyi göz ardı etmemelisiniz. Bu içerik, bilgi verme amaçlı olup, tedavi edici sağlık hizmetleri için bizlerle iletişime geçebilirsiniz. Diğer işlemler hakkında bilgi almak için Plastik , Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.
19 Aralık 2023 tarihinde Hüma Hastanesi tarafından düzenlendi.