İlk görüşmede dikkatli ve kapsamlı bir öykü alınır, daha önceden yapılmış olan tetkikler incelenir ve muayene yapılır. Semen analizi normal ise ve cinsel fonksiyon bozukluğu yoksa erkeğin muayenesine gerek yoktur. Kadının muayenesi ise tüp bebekte gebe kalabilme şansını belirleyebilmek yönünden büyük önem taşır. Muayenede yumurtalıkların kapasitesi, yumurtalıklar içinde herhangi bir kist olup olmadığı, rahmin yapısı, myom veya doğuştan olan anormalliklerin varlığı ve rahim iç tabakasında miyom veya polip gibi yer kaplayan oluşumların varlığı değerlendirilir. Muayene sırasında yakın zamanda yapılmamış ise PAP Smear testi ve akıntı varsa ise kültür yapılmalıdır.
Öykü, muayene ve testlerin değerlendirilmesini takiben işlemin aşamaları etraflı bir şekilde anlatılır ve çiftin tedaviden bekleyebilecekleri gebelik başarısı hakkında gerçekçi bilgi verilir. Bu sırada ünitede yapılmış olan uygulamaların sonuçları, transfer edilecek embriyo sayısı, ve merkezin implantasyon oranları (transfer edilen her embriyonun rahim içinde tutunma şansı) hakkında bilgi verilmelidir. Uygulamanın potansiyel yan etkileri ve uzun vadeli riskleri (anne ve bebek yönünden) hakkındaki bilgiler de çiftler ile paylaşılmalıdır. Genelde çoğul gebelik isteminin yaygın olduğu ülkemizde çoğul gebelikler ile ilgili komplikasyonlar da çiftlere açıkça anlatılmalıdır.
TÜP BEBEK TEDAVİSİNE HAZIRLIK
- Sigara içiliyorsa bırakılmalıdır
- Folik asit içeren bir multivitamin başlanmalıdır
- Tedavi süresince gece uykuları da dahil mümkün olduğu kadar düzenli ve stresten uzak bir hayat sürülmesinde fayda vardır
- Belirli bir diyetin faydalı olduğuna dair herhangi bir veri yoktur. Hayvan çalışmalarında proteinden zengin beslenmenin yararı olduğu gösterilmiştir.
- Kullanılacak olan tedavi protokoluna bağlı olarak adetin 20-21. günlerinde yumurtalıkları baskılamak amacı ile bazı ilaçların kullanılması gerekebilir (Lucrin, Suprecur, Synarel, Suprefact, Decapeptyl gibi)
- Bazı durumlarda tedavi öncesinde doğum kontrol hapları veya estrojen (Estrofem gibi) kullanılması gerekebilir.
- Tedavi öncesinde yapılması gereken laboratuar testleri tamamlanmalıdır (Hormonlar, Hepatit B ve C taraması, HIV, Rubella IgG, kan sayımı, kan grupları tayini gibi
Yumurtalıkların Uyarılması
Tüm protokollerde adet kanamasının ikinci ya da üçüncü gününde temel ultrason incelemesi ve kanda östrojen tayini yapılır ve kullanılacak ilaç dozuna karar verilir. Uyarı tedavisi başladıktan sonra hasta belirli aralıklarla kontrole çağırılır. Bu kontrollerde vajinal ultrasonografi yapılarak gelişen folliküllerin sayısı ve büyüklüğü kontrol edilir. Zaman zaman yumurtalıkların durumuna göre kanda östrojen incelemesine gerek duyulabilir.
Tedavide amaç mümkün olduğunca fazla sayıda 16-20 mm çaplı follikül elde etmektir. Takipler esnasında kan östrojen düzeyleri kontrol edilerek ilaç dozu ayarlaması yapılabilir. Hedef 14- mm’den büyük follikül basına 200 pg/ml östrojen düzeyine ulaşmaktır. Folliküller yeterli büyüklüğe ulaştığında son olgunlaşmayı sağlamak için 5.000-10.000 ünite human chorionio gonadotropin (hCG) enjeksiyonu yapılır. Tedavinin süresi değişken olmakla birlikte kendi kliniğimizde ortalama 10.4 + 1.7 gündür. Çatlatma iğnesinden 32-36 saat sonra yumurta toplama işlemi yapılır.
Ultrason takipleri şırasında değerlendirilen bir diğer faktör de rahimin içini döşeyen ve endometrium adı verilen tabakanın yapışı ve kalınlığıdır. Gebelik oluştuğunda endometriuma yerleşeceğinden bunun yapışı son derece önemlidir. hCG gününde endometrium 6 mm veya daha ince olduğunda gebelik şansı azalmaktadır. Kendi uygulamalarımızda bu tür hastalardaki klinik gebelik oranı %11.8’dir. Endometrial kalınlığın 14 mm’den fazla olması da olumsuz etki yaratmakta ve gebelik elde edilse bile düşük olma olasılığı artmaktadır.
Yumurtalar olgunlaştıktan sonra toplama işlemi yapılır. Yumurta toplama işlemi (oocyte pickup-OPU) vajinal ultrason eşliğinde yumurtalık içine iğne ile girilerek yumurta içeren ve folikül adı verilen içi sıvı dolu yapıların boşatılmasıdır. Tüp içine alınan sıvının içinde yumurta mikroskop altında görülebilecek çok küçük bir hücredir. OPU işlemi lokal veya genel anestezi ile yapılabilir. Yumurtalıkları vajinal ultrason probuna yakın olan ve hareketli olmayan kadınlarda lokal anestezi ile ağrısız bir şekilde işlem gerçekleştirilebilir. Yumurtalıkları uzakta duran veya rahim arkasında olan kadınlarda ise işlem genel anestezi altında yapılır. İşlem 10-15 dakika kadar sürer. Her folikülün içinden yumurta çıkmaz. Genelde foliküllerin %70’inin içinde yumurta vardır. Yumurtalar toplandıktan birkaç saat sonra etraflarındaki hücreler temizlenerek olgun olup olmadıkları değerlendirilir. Olgun olan yumurtalara ise dölleme işlemi uygulanır. Yumurta toplam işlemi sonrasında 1-2 saat dinlendikten sonra hasta eve yollanır.
İşlem öncesinde ve sonrasında yapmanız gerekenleri ilgili bilgiyi buradan indirebilirsiniz.
YUMURTA TOPLAMA İŞLEMİ ÖNCESİ BİLGİ
- Lütfen Pregnyl veya Ovitrel enjeksiyonunuzu size söylenen gün ve saatte yaptırınız.
- Enjeksiyondan sonraki gün kliniğimize gelmenize gerek yoktur.
- Operasyon öncesi gece saat 24.00’den itibaren hiç bir şey yememeli ve içmemelisiniz (buna az miktar su, sakız ve sigarada dahildir).
- Operasyon günü araba kullanmayınız.
- Randevuda belirtilen işlemin size yapılacağı saatten 30 dakika önce kliniğimizde olunuz.
- Anestezi öncesi yüzük, kolye vs çıkartın ve kredi kart, para gibi değerli eşyalarınızı bir yakınınıza teslim ediniz.
- İşlem yapılacağı gün mutlaka yanınızda erişkin biri olması gerekir.
D İ K K A T !
Yumurtaların son olgunlaşması için uygulanacak olan ilacın dozu ve zamanlaması çok önemlidir. Yapılabilecek bir yanlışlık yumurta toplama işleminde hiç yumurta elde edilememesine yol açabilir.
ANESTEZİ BİLGİ
Operasyon Günü
• Operasyonun 6 saat öncesinden itibaren hiçbir şey yemeyin, içmeyin, sigara içmeyin.
• Sürekli kullandığınız bir ilacınız varsa bunu anestezi doktorunun söylediği şekilde kullanın.
• Ateşli bir hastalığınız varsa bunu mutlaka anestezi doktoruna söyleyin.
Operasyondan Hemen Önce
• Tuvalete gidip mesanenizi boşaltın
• Takma dişiniz vars
• Saat ve mücevherlerinizi çıkartın
• Makyaj ve ojenizi çıkartına çıkartın
• Lensiniz varsa çıkartın
Operasyon Odasında
• Damarınıza bir katater yerleştirilecek ve her türlü ilaç bu yoldan verilecektir.
• Operasyon boyunca özel bir cihaz kalp ve akciğer fonksiyonlarınızı takip edecektir.
Operasyon Sonrası
• Kendinize gelene kadar istirahat edeceksiniz. Size işlem sonrasında neler yapacağınız hakkında gerekli bilgiler verildikten sonra kliniği terk edebilirsiniz.
Operasyon sonrası 12 saat boyunca
• Araba kullanmayın !
• Alkol almayın !
• Dikkat gerektirecek aktivitelerden sakının!
Evde
• Size yardım edecek birileri olsun
• Ağrınız olduğu takdirde Parasetamol türevi ağrı kesiciler kullanabilirisiniz.
• Aşırı ağrı, ateş, bulantı, kusma olması halinde doktorunuzu arayın
YUMURTA TOPLAMA SONRASI BİLGİ
Yumurta toplama işlemi sonrasında kasıklarınızda sancı ve az miktarda vajinal kanamanız olabilir. Bu normaldir. Ağrınız için Parasetamol türevi ilaclar kullanabilirsiniz.
Yumurta toplama işleminde kullanılan ilaçlar, sersemlik ve yorgunluk hissi yapabilir ve bu etki gün boyu sürebilir. Bu nedenle bugün dikkat gerektiren (Araba kullanmak gibi) işler yapmayınız.
Yumurta toplama işlemi sonrası günü dinlenerek geçiriniz, ağır ve yorucu işler yapmayınız.
Operasyon sonrası taburcu olduktan sonra, özel bir diyete gerek yoktur. Her şeyi yiyip, içebilirsiniz. Alkol kullanmayınız.
İstediğiniz zaman duş şeklinde banyo yapabilirsiniz.
Yumurta toplanmasının ertesi günü (Cumartesi toplanmış ise Pazartesi günü) saat 16.00 ya kadar Embryoloji laboratuarından bir sorumlu sizi arayarak kaç yumurtanın döllendiğini ve embriyo transferinin ne zaman yapılacağını bildirecektir.
- ŞU DURUMLARDA MUTLAKA BİZİ ARAYINIZ!
- SÜREKLİ VE ŞİDDETLİ KASIK AĞRISI, BULANTI KUSMA
- FAZLA MİKTARDA VAJİNAL KANAMA
- 38 DERECEYİ GEÇEN ATEŞ
ICSI – Mikroenjeksiyon
Döllenme klasik tüp bebek veya mikroenjeksiyon yöntemi ile olur. Klasik tüp bebekte spermler toplanan yumurtaların yanına bırakılır ve kendiliklerinden yumurtayı döllemeleri beklenir. Erkeğin tamamen normal olduğu ve kısırlığın kadına bağlı olduğu durumlarda kullanılır. Mikroenjeksiyonda ise yumurtanın içine tek bir sperm mikromanipulator adı verilen özel bir alet yardımı ile zerk edilir. Döllenme işlemi yumurtalar toplandıktan yaklaşık 2-4 saat sonra yapılır. Mikroenjeksiyon ile olan döllenmede öncelikle yumurtaların çevresindeki hücreler (kumulus hücreleri) temizlenir. Daha sonra ise yumurta sabitleyici bir pipet ile tutulur ve çok ince bir iğne ile sperm yumurtanın içine zerk edilir. Toplanan yumurtaların ortalama %70 civarı olgun ve döllenmeye müsaittir. Bunların da yaklaşık %70’i döllenecektir. Örneğin 10 yumurtası olan bir kadının ortalama 5 embryosu gelişecektir. Bu bir ortalama olup sayı bunun altında veya üstünde olabilir.
Embriyo Transferi
Embriyolar iki hücreli aşamadan çok hücreli blastokist aşamasına kadar herhangi bir dönemde transfer edilebilmekle beraber, en sık tercih edilen transfer zamanı 4-8 hücreli aşamadır. Embryolar bu aşamaya genellikle 2 ya da üçüncü günde ulaşmaktadırlar. Embriyo transferi iki-altıncı günler arasında yapılabilir.
Yardımcı üreme tekniklerinde transfer edilen embryo sayısı ile klinik gebelik oranları arasında direkt bir ilişki mevcuttur. En iyi klinik sonuçlar 2-4 embryonun transfer edilmesi ile alınmaktadır, ikiden fazla sayıda embryo transfer edildiğinde çoğul gebelik oranları oldukça yükselmektedir; ancak bu risk artan kadın yaşı ile birlikte azalmaktadır. Çoğul gebeliklerin komplikasyon oranlarının yüksek olması ve erken doğum gibi nedenler ile maliyetin artması nedeni ile pek çok ülkede transfer edilen embriyo sayışının kısıtlanması yoluna gidilmektedir, ikiden fazla sayıda embryo ancak 37 yaşından büyük ve daha önceki IVF/ICSI denemeleri nin başarısız olduğu hastalarda yapılmaktadır. Günümüzde 35 yaşından genç her hastada sadece bir tane blastokist transfer edilmesi önerilmektedir. Embryo transferi yapılırken hasta jinekolojik muayene pozisyonunda yatırılır. Vajinaya spekulum takıldıktan sonra steril serum fizyolojik ile temizlik yapılır. Ardından özel kültür sıvıları ile rahim ağzı temizlenir. Embryolog transfer edilecek embryoları katater içinde laboratuvardan getirir, işlemi yapacak olan hekim karından yapılan ultrason eşliğinde embriyoları rahim içine bırakır.
Embriyo transferi işlemi ağrılı bir işlem değildir ve anestezi gerektirmez.
İşlem sonrası endometriumu desteklemek için hastaya enjeksiyon fitil ya da krem şeklinde hormon ilaçları verilir. Luteal faz desteği adı verilen bu tedavi eğer gebelik oluşursa 10. haftaya kadar devam eder. Gebelik oluşmayıp adet kanamasının olduğu durumlarda ise kanamanın başlaması ile birlikte tedavi kesilir.
Embryo transferi sonrası 12. günde hasta gebelik testi için çağrılır.
BLASTOKSİT TRANSFERİ
Bazı durumlarda transfer için blastokist aşamasına kadar beklenebilir. Embriyoların kalitesine, sayısına ve neden tüp bebek yapıldığına göre bu karar embriyoloğunuz ve doktorunuz ile birlikte verilecektir.
Blastokist transferine gidilmesinin amacı daha kaliteli embriyoları seçerek gebelik şansını arttırırken çoğul gebelik riskini azaltabilmektir.
Embriyo Dondurma ve Çözme
Embriyo dondurma işlemi, IVF uygulaması yaptıran çiftlere güvenilir bir şekilde yeni gebelik şansları sunar. Yeterli kalitede fazla sayıda embriyo mevcut ise hastaların onayı ile dondurma işlemi yapılabilir. Dondurma işlemi embriyo veya blastokist aşamasında yapılabilir.
Bu embriyolar doğal bir siklusta ya da hormonal tedavinin kullanıldığı bir siklusta transfer edilebilir. Doğal siklusta transfer, yumurtlaması normal olan kadınlarda uygulanabilir, ultrason ve hormon takiplerini gerektirir. Yumurtlaması normal olmayan kadınlarda uygulanan suni siklusta embriyo transferi için rahimin gebeliği kabule hazır hale getirilmesi gerekmektedir.
Çözüldüğünde sağlıklı gelişme gösteren dondurulmuş-çözülmüş embriyolarla elde edilen gebelik oranları taze embriyo transferi siklusu ile paraleldir.
Başarılı bir tüp bebek merkezi hastalarından elde edilen tüm embriyoları değerlendirmek ve gebelik şansını en üst düzeye çıkarmak zorundadır. Bu nedenle iyi bir embriyo dondurma programına sahip olmalıdır.
