Sarkopeni(Kas Erimesi) Nedir, Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi
Yaşlandıkça vücudumuzda meydana gelen değişiklikler arasında kas kütlesi kaybı önemli bir yer tutar. Bu duruma, tıp dilinde sarkopeni adı verilir.
Kas erimesi olarak da bilinen sarkopeni, özellikle 50 yaş üstü bireylerde sık görülen ve yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyen bir rahatsızlıktır.
Sarkopeni belirtileri erken dönemde fark edildiğinde, uygun tedavi yöntemleriyle kontrol altına alınabilir.
Sarkopeni Nedir?
Kas kütlesi ve fonksiyonlarında meydana gelen istem dışı kayıplar olarak tanımlanan Sarkopeni, uzun yıllar sadece yaşlı bireylerde meydana gelen bir hastalık olarak bilinse de, günümüzde daha erken yaşlarda da karşımıza çıkabiliyor.
Vücudumuzdaki kas değişimleri aslında 30’lu yaşlardan itibaren başlıyor. İstatistikler bize şu önemli bilgileri sunuyor:
- Her yıl yaklaşık %1 oranında kas dokusu kaybı yaşanıyor
- 70’li yaşlara gelindiğinde kas kütlesinin yaklaşık yarısı kaybediliyor
- Erkeklerde kadınlara oranla daha sık görülüyor
Kas erimesi her yaşı ilerlemiş bireyde görülmese de beslenme alışkanlıkları, fiziksel aktivite düzeyi ve yaşam tarzı gibi faktörler bu süreçte belirleyici rol oynuyor.
Sarkopeninin önemli bir etkisi olarak, kişinin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkilemesi bu hastalığı daha da zorlayıcı kılıyor. Yalnızca bir kas kaybı olarak değil, aynı zamanda önemli bir geriatrik sendrom olarak değerlendiriliyor.
Çünkü sarkopeni, fiziksel yetersizlikten yaşam kaybına kadar uzanan ciddi sonuçlara yol açabiliyor.
Sarkopeni Neden Olur?
Sarkopeninin karmaşık ve çok faktörlü bir hastalık olmasının yanında araştırmalar, kas erimesinin tek bir nedene bağlı olmadığını gösteriyor.
Biyolojik Faktörler
Biyolojik faktörler, sarkopeninin temelini oluşturuyor. Yaşlanmayla birlikte, nöronlar ve kas liflerini birbirine bağlayan motor birimlerde kayıplar meydana geliyor. Ayrıca büyüme hormonu, testosteron ve östrojen gibi önemli hormonların seviyelerinde düşüş gerçekleşiyor.
Kronik Enflamasyon
Kronik enflamasyon da kas erimesinde önemli bir rol oynuyor. Vücudumuzda artan proinflamatuar sitokinler (TNF-α, IL-1β, IL-6 gibi) kas dokusunun azalmasına katkıda bulunuyor.
Yaşam Tarz Faktörleri
Yaşam tarzı faktörleri de sarkopeni gelişiminde kritik öneme sahip. Özellikle protein alımının yetersiz olması ve fiziksel aktivite eksikliği, kas kütlesinin hızla azalmasına neden oluyor.
Sarkopeniye yatkınlığı artıran diğer risk faktörleri şu şekilde sıralanabilir:
- Demografik Faktörler: İleri yaş ve kadın cinsiyet
- Yaşam Tarzı: Sedanter yaşam, sigara ve alkol kullanımı
- Tıbbi Durumlar: Diyabet, kronik böbrek hastalığı ve obezite
- Genetik Faktörler: Düşük doğum ağırlığı ve ailesel yatkınlık
- Beslenme: D vitamini eksikliği ve proteinsiz beslenme
Sarkopeni Belirtileri Nelerdir?
Kas erimesi belirtilerinin genellikle sinsi başladığını ve ağrısız ilerlediği gözlemlenir. Bu nedenle sarkopeni probleminin erken dönem belirtilerini tanımak büyük önem taşır.
Günlük yaşamda karşılaştığımız temel belirtiler şu şekildedir:
- Kaslarda belirgin zayıflık ve güçsüzlük hissi
- Merdiven çıkarken zorlanma ve nefes darlığı
- Denge problemleri ve düşme eğilimi
- Günlük aktiviteleri gerçekleştirmede zorluk
- Sandalyeden kalkarken güçlük yaşama
- Yürüme hızında belirgin yavaşlama
Belirli vakalarda ilk belirti olarak fiziksel performansta düşüş görülürken, diğerlerinde kas kütlesinde gözle görülür azalma ilk dikkat çeken bulgu olabiliyor.
Sarkopeni Evreleri
Sarkopeninin ilerleyici doğasını daha iyi anlamak için hastalık üç farklı evrede incelenir. Her evre, kas kütlesi, kas gücü ve fiziksel performans kriterlerine göre değerlendirilir.
Presarkopeni Evresi
Bu ilk evrede, hastalarda yalnızca kas kütlesinde azalma görülebilir. Kas gücü ve fiziksel performans henüz etkilenmemiş durumdadır. Bu aşamada erken müdahale şansı oldukça yüksektir.
Konfirme Sarkopeni Evresi
İkinci evrede süreç biraz daha karmaşık bir hal alıyor. Kas kütlesindeki azalmaya ek olarak, ya kas gücünde ya da fiziksel performansta düşüş gözlemlenebiliyor. Bu evredeki hastalar günlük aktivitelerde zorlanma başlıyor.
Ağır Sarkopeni Evresi
En ileri evre olan ağır sarkopenide, üç kriterin tamamında kayıp gözlemlenir:
- Kas kütlesinde belirgin azalma
- Kas gücünde düşüş
- Fiziksel performansta ciddi gerileme
Sarkopeni Tanı Yöntemleri Nelerdir?
Teşhis sürecinde en önemli adım, kapsamlı bir değerlendirme yapmaktır. Sarkopeninin doğru teşhisi için üç temel alan incelenir:
- Kas kütlesi,
- Kas gücü
- Fiziksel performans
Sarkopeni probleminin teşhis sürecinde SARC-F tarama testi de önemli bir rol oynar. Bu test, günlük aktivitelerdeki zorlukları değerlendiren basit ama etkili bir araçtır.
Test sürecinde 4 ve üzeri puan alan vakalarda sarkopeni riski olduğu düşünülür.
Bunların yanı sıra las kütlesini ölçmek için modern görüntüleme teknolojilerinden faydalanılır.
- Bilgisayarlı Tomografi (BT)
- Manyetik Rezonans (MR)
- DEXA taraması
- Biyoimpedans analizi (BIA)
Kas gücü ölçümünde en sık kullanılan yöntem el sıkma kuvvet testidir. Erkeklerde 27 kg’ın, kadınlarda ise 16 kg’ın altındaki değerler düşük kas gücüne işaret eder.
Fiziksel performans değerlendirmesi aşamasında da birkaç farklı test uygulanır.
- Olağan Yürüme Hızı Testi (0.8 m/sn altı düşük performans göstergesi)
- Zamanlı Kalk ve Yürü Testi (20 saniyeden uzun süre risk göstergesi)
- 400 metre Yürüme Testi
- Kısa Fiziksel Performans Bataryası
Sarkopeni Tedavisi Nasıl Yapılır?
Sarkopeninin tedavisinde multidisipliner bir yaklaşım benimsenir. Tedavi sürecinden en iyi sonucu alabilmek için tanı ve teşhis süreci sonrasında tedavi planı belirlenir.
Egzersiz Tedavisi
Egzersiz Tedavisi, sarkopeni probleminde ilk tercih edilen ve en etkili tedavi yöntemlerinin başında gelir. Hastalara önerilen temel egzersiz programı şu aşamaları içerir:
- Haftada 2-3 kez, 20-45 dakikalık direnç egzersizleri
- Günde en az 30 dakika orta şiddette aerobik aktivite
- Kuvvetlendirme ve denge egzersizleri
- Yürüme, yüzme gibi düşük etkili kardiyovasküler aktiviteler
Beslenme Tedavisi
Beslenme tedavisi sürecinde uzman diyetsiyenler yardımıyla özel bir protokol uygulanır. Günlük protein alımını vücut ağırlığının kilogramı başına 1.2-1.3 gram olarak düzenlenir. D vitamini takviyesi de tedavi planının önemli bir parçası olarak diyet listesine dahil edilir.
Kök Hücre Tedavisi
Modern tedavi yaklaşımlarından biri olan kök hücre tedavisi konusunda da umut verici gelişmeler yaşanıyor. Klinik deneyimler sonucunda, özellikle kas dokusunun yenilenmesinde kök hücre tedavisinin etkili olabileceğini gösteriyor.
Hormon Tedavileri
Belirli vakalarda testosteron, östrojen ve büyüme hormonu gibi takviyeler de sarkopeni probleminin tedavi süreçlerinde etkili olabiliyor.
14 Ocak 2025 tarihinde Hüma Hastanesi tarafından düzenlendi.