Biyokimya Nedir?
Belirli hastalıkların, semptomların ve etkilerin teşhis edilme sürecinde tıbbi koşulların tanıdığı fiziksel muayeneler yetersiz kalabilir. Fiziksel muayeneler, genellikle hastanın fiziksel belirtilerini ve genel sağlık durumunu değerlendirir. Biyokimya biriminin ilgi alanına giren hastalıklar fiziksel bulgularla ve hasta öyküsüyle belirlenmesi zor olan içsel değişiklikler ve kimyasal bozuklukları içerir.
Fiziksel ve sağlık öyküsü ile teşhisin mümkün olmadığı bir süreçte devreye giren biyokimya birimi, hastanın organizmasındaki kimyasal süreçleri ve moleküler düzeydeki değişiklikleri analiz ederek teşhis sürecine daha kapsamlı ve hassas bir şekilde katkı sağlayabilir.
Hastalık süreçlerini tanımlamada önemli bir role sahip olan biyokimyanın sunduğu bilgiler, teşhislerin doğruluğunu artırır ve tedavi yöntemlerinin etkinliğini yükseltir. Tüm bunların yanı sıra tedavi planı oluşturma aşamasında da önemli bir yer tutar.
Biyokimya Nedir?
Canlı organizmalarda meydana gelen kimyasal süreçleri ve bununla bağlantılı çalışan bileşenleri inceleyen bir bilim dalı olan Biyokimya, tıp alanına katkılarıyla sağlık sektörünün temel dallarından biri haline gelmiştir.
Hem temel araştırmalar hem de klinik uygulamalar için önemli bir merkez olan biyokimya laboratuvarları hastadan aldığı örnekler ile biyolojik sistemlerin temel yapı taşlarını oluşturan proteinler, lipitler, karbonhidratlar ve nükleik asitler gibi moleküllerin yapısını, fonksiyonlarını ve etkileşimlerini anlamaya çalışır.
Analiz sürecinde elde edilen veriler alanında uzman laborantlar ve hekimlerin bilgi birikimleri ile yorumlanır. Bu analiz süreci hastalıkların teşhis ve tedavi sürecinde oldukça önemli rol oynar.
Devamlı bir gelişim anlayışı ile tıbbi gelişmeler ve bilimsel yenilikler ışığında kendini sürekli yenileyen bu birim, yalnızca hastalıkların teşhis ve tedavisinde değil, aynı zamanda hastalıkların önlenmesinde de önemli bir rol oynayabilir.
Biyokimya Hangi Testler Yapılır?
Biyokimya biriminde uygulanan test süreçleri kişiden örnek alınan idrar, vücut içi boşluk sıvıları ve kan gibi sıvı örneklerinin test edilmesi ve sonuçlarının raporlandırılmasını içerir.
Belirli şikâyetler sonucunda sağlık kuruluşuna başvurmuş olan hastaların, gösterdiği semptomlar ve aktardığı şikayetler sonucunda hekim tarafından testler talep edilebilir. Bu talebin amacı hastanın bulunduğu şikâyetleri daha hassas değerlendirmek ve teşhis sürecini kolaylaştırmaktır.
Hormon analizleri, metabolizma analizleri, RIA Analizleri, idrar analizleri ve tam kan sayımı gibi geniş bir yelpazede test uygulamasını bünyesinde barındıran biyokimya laboratuvarlarında, hastanın aktardığı öykü ve şikâyete uygun teşhis gerçekleştirilmesi önemlidir.
Bu testler, vücuttaki biyokimyasal süreçlerin anlaşılmasına ve hastanın aktardığı şikâyetlerin doğru bir şekilde teşhis edilmesine yardımcı olur. Biyokimya laboratuvarlarında yaygın olarak yapılan bazı testler şunlardır:
Kan Gazı Testleri
Arteriyel kandaki oksijen (O2), karbondioksit (CO2) ve pH seviyelerini ölçer. Bu testler, akciğer fonksiyonlarını ve vücuttaki asit-baz dengesini değerlendirir. Solunum yetmezliği, metabolik bozukluklar ve şok durumlarında hayati önem taşır. Arteriyel kan gazı (ABG) testi, oksijenasyon durumu, karbondioksit atılımı ve asit-baz dengesi hakkında bilgi verir.
Toksikoloji Testleri
Zehirlenme veya ilaç doz aşımını tespit etmek için kullanılır. Alkol, uyuşturucu maddeler ve diğer toksik maddelerin varlığını ve miktarını belirler. Akut ve kronik zehirlenmelerin teşhisinde, tedavi yönetiminde ve adli tıpta önemli bir rol oynar.
Hormon Testleri
Tiroit hormonları (T3, T4, TSH), kortizol, insülin, östrojen, testosteron gibi hormonların seviyelerini ölçer. Bu testler, endokrin fonksiyonların değerlendirilmesinde kullanılır. Hipotiroidi, hipertiroidi, Cushing sendromu, Addison hastalığı, diyabet ve üreme bozuklukları gibi durumların teşhisinde hayati öneme sahiptir.
Enzim Testleri
Amilaz ve lipaz gibi enzimlerin seviyelerini ölçerek pankreas fonksiyonlarını değerlendirir. ALT, AST, ALP gibi karaciğer enzimlerini ölçerek karaciğer sağlığını izler. Kreatin kinaz (CK) seviyelerini ölçerek kas hasarını ve kalp krizini tespit eder. Bu testler, pankreatit, hepatit, kas hastalıkları ve miyokard enfarktüsü gibi durumların teşhisinde kullanılır.
İlaç Düzey Testleri
Tedavi edici ilaçların kan düzeylerini izleyerek, doğru dozajın sağlanmasını kontrol eder. Örneğin, epilepsi tedavisinde kullanılan fenitoin veya antibiyotiklerin kan düzeyleri izlenir. İlaç düzeylerinin izlenmesi, tedavi etkinliğinin sağlanması ve toksisite riskinin azaltılması açısından kritiktir.
Metabolik Tanı ve Tarama Testleri
Metabolik bozuklukları tespit etmek için spesifik metabolitlerin (örneğin, amino asitler, organik asitler) seviyelerini ölçer. Doğumsal metabolik hastalıkların erken tanısında kullanılır. Fenilketonüri, galaktozemi, maple syrup urine disease gibi hastalıkların tanı ve yönetiminde önemli rol oynar.
Elektrolit Testleri
Vücuttaki sodyum, potasyum, klorid ve bikarbonat seviyelerini ölçer. Elektrolit dengesizlikleri, böbrek fonksiyonları ve asit-baz dengesi hakkında bilgi sağlar. Hiponatremi, hiperkalemi, asidoz ve alkaloz gibi durumların teşhisinde kullanılır.
Kardiak Belirteç Testleri
Kalp krizi ve diğer kalp hastalıklarının teşhisinde kullanılan troponin, kreatin kinaz-MB (CK-MB) ve natriüretik peptid (BNP) gibi belirteçlerin seviyelerini ölçer. Bu testler, akut koroner sendromların hızlı teşhisinde ve kalp yetmezliğinin izlenmesinde hayati önem taşır.
Tam Kan Sayımı Testleri
Kan hücrelerinin (alyuvarlar, akyuvarlar ve trombositler) sayısını ve oranını belirler. Anemi, enfeksiyon, inflamasyon ve hematolojik bozuklukların teşhisinde kullanılır. Hemoglobin, hematokrit, beyaz kan hücre sayısı (WBC) ve trombosit sayısı gibi parametreleri içerir.
İdrar Testleri
İdrardaki glukoz, protein, keton, kan ve diğer bileşenleri analiz eder. Böbrek fonksiyonlarını, diyabeti ve metabolik bozuklukları değerlendirir. Tam idrar tahlili (TİT) ve 24 saatlik idrar toplama gibi yöntemler kullanılarak yapılır.
Rutin Biyokimyasal Testler
Glukoz, total protein, albümin, bilirubin, üre, kreatinin gibi temel biyokimyasal bileşenlerin seviyelerini ölçer. Genel sağlık durumu, böbrek ve karaciğer fonksiyonları hakkında bilgi verir. Diyabet, karaciğer hastalıkları ve böbrek yetmezliği gibi durumların izlenmesinde kullanılır.
Pıhtılaşma ile İlgili Testler
Kanın pıhtılaşma yeteneğini ve bozukluklarını değerlendirmek için kullanılır. Protrombin zamanı (PT), aktive parsiyel tromboplastin zamanı (aPTT) ve fibrinojen seviyelerini ölçer. Hemofili, von Willebrand hastalığı ve DIC gibi pıhtılaşma bozukluklarının teşhisinde önemlidir.
Tümör Belirteç Testleri
Kanser teşhisinde kullanılan spesifik proteinlerin (örneğin, prostat spesifik antijen (PSA), CA-125, alfa-fetoprotein (AFP)) seviyelerini ölçer. Kanserin erken teşhisi, tedaviye yanıtın izlenmesi ve nükslerin takibinde kullanılır. Örneğin, PSA prostat kanseri, CA-125 over kanseri ve AFP karaciğer kanserinin izlenmesinde kullanılır.
Elektroforez Testleri
Proteinlerin ve diğer moleküllerin elektriksel yüklerine göre ayrılması ve analizi için kullanılan bir tekniktir. Hemoglobin türlerinin (örneğin, HbA, HbS) ayrılması ve anemilerin teşhisi için kullanılır. Serum protein elektroforezi ile multiple miyelom gibi hastalıklar teşhis edilir.
Sağlığınızla ilgili merak ettiğiniz her konuda Hüma Hastanesi uzmanlarımız sizin için burada! Uzman sağlık ekibimiz, doğru bilgi ve rehberlik sunarak size en iyi şekilde yardımcı olmaktan mutluluk duyar. Soru ve endişelerinizi paylaşmak, randevu almak veya detaylı bilgi almak için hemen bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Sağlıklı günler dileriz!
2 Eylül 2024 tarihinde Hüma Hastanesi tarafından düzenlendi.