tiroid hastalıkları nedir
Tiroid hastalığı, tiroid bezinde salgılanması gereken hormonların normalden az ya da çok salgılanması sonucu ortaya çıkan hormonal bozukluk durumudur. Tedavide hastanın klinik ve hastalık boyutuna göre ilaç ve cerrahi tedavi uygulanır.
Tiroid Hastalıkları Nedir?
Boğazda adem elması olarak bilinen bölgenin altında, soluk borusunun önünde bulunan kelebeğe benzetilen ve hormonal bir organ olarak görev yapan tiroid bezi kalp, beyin gelişimi, kemik gelişimi ve kas kontrolü hatta ruh sağlığını etkileyen hormonları salgılar.
Tiroid hastalıkları; çeşitli nedenler ile tiroid bezinin salgılaması gereken hormonların normalden az ya da çok salgılanması sonucu ortaya çıkan durumdur.
Tiroid Hastalıkları Nelerdir?
Tiroid hastalıkları iyi huylu ve kötü huylu olarak ayrılabilir. İyi huylu tiroid hastalıkları şu şekilde gruplandırılır:
• Hipertiroidi :Tiroid hormonlarının aşırı salgılanması ile ortaya çıkan tablo olup,
- Graves hastalığı
- Toksik multinodüler guatr
- Toksik adenom
- Lingual tiroid ya da struma ovarii gibi durumlar
- Tiroiditler
• Tiroid Hastalıkları Belirtileri
Tiroid hormonun az salgılanması sonucunda ortaya çıkan belirtiler genellile; halsizlik, yorgunluk, aşırı kilo alma, mutsuzluk ve depresif bir ruh hali, ses kısıklığı ve kabızlık gibi metabolizmanın yavaşlamasına bağlı olarak ortaya çıkan durumlardır. Erkeklerde tiroid hastalığı farklı sorunlara da neden olabilmektedir. Erkeklerde tiroid hastalıkları belirtileri arasında; sertleşme güçlüğü, cinsel isteksizlik, erken ya da geç boşalma gibi sorunlara neden olabilmektedir. Kadınlarda ise; yine cinsel isteksizlik, adet düzensizlikleri ve yumurtlama problemleri ile orgazm güçlükleri görülebilir.
• Tiroid bezinin aşırı hormon salgılanmasına neden olan tiroid hastalığı belirtileri ise; çarpıntı, aşırı terleme, sinirlilik – huzursuzluk, normal iştaha rağmen kilo kaybı, göz kapaklarında şişme şeklinde sıralanabilir.
Hipertiroidi tablosunda tiroid bezinden aşırı hormon salgılanması; Graves, tiroid bezi nodülleri ve tiroid bezi iltihabına bağlı gelişebilmektedir.
Hipertiroidi için risk faktörleri:
- Kadın cinsiyet
- Aile öyküsü
- Tip 1 diyabet, Addison hastalığı ya da çölyak gibi diğer otoimmün hastalıkların varlığı olabilir.
Normalin altında tiroid hormonun salgılandığı hipotiroidi tablosuna en çok otoimmunite adı verilen vücudun kendi savunma hücrelerinin tiroid bezine saldırması neden olurken daha az sıklıkla ise tiroidin aşırı çalışmasını önlemek amacı ile uygulanan cerrahi ya da radyoaktif iyot tedavisi neden olmaktadır. Ayrıca hipotiroidi gelişimi için risk faktörleri de mevcuttur. Bu risk faktörleri:
- Kadın cinsiyet
- 60 yaş üzerinde olmak
- Geçmişte herhangi bir tiroid bozukluğu ya da cerrahisi öyküsü olması
- Ailesel yatkınlık
- Tip 1 diyabet ya da romatoid artrit gibi diğer otoimmün hastalıkların varlığı
- İyot eksikliği
- Bir genetik hastalık olan ve süper dişi olarak bilinen Turner sendromu
- Gebe olmak ya da son 6 ayda doğum yapmış olmak olabilir.
Tiroid Hastalıklarının Teşhisi
Tiroid bezinin salgıları hormonlar ile ilgili şikayetleri olan hastaların doktora başvuru yapması halinde doktor detaylı bir hasta öyküsü sonrası fizik muayene yaparak tiroid bezinin şeklini, boyutunu ve yumuşak ya da sert olup olmadığını inceleyecektir.
Sonraki aşamada kan testleri yapılarak tiroid hormonlarının ölçümü sağlanır. Tiroid ultrasonu çekilerek tiroiddeki mevcut nodül ya da iltihap varlığı, boyunda büyümüş lenf bezlerinin olup olmadığı ve Graves ya da Hashimoto gibi özel tiroid hastalıklarının tespiti sağlanır. Tiroid ultrasonuna benzeyen ancak görüntüleme öncesi düşük doz radyoaktif ilaç verilerek ilacın tutulumuna göre tiroiddeki nodüllerin çalışma ve büyüme hızı ile iyi huylu mu yoksa kötü huylu mu olduğu konusunda fikir sahibi olunması sağlanır. Tiroid bezinden ince iğne uçlu biyopsi yardımı ile parça alınarak tiroid bezindeki nodülün iyi huylu mu yoksa kötü huylu mu olduğunun kesin tespiti konur.
Tiroid Hastalıklarının Tedavisi
İlaç tedavisi: Tiroid hormonlarının az salgılandığı hipotiroidi tablosunda hastalara tedavi amacı ile tiroid hormonu tedavisi başlanır. Tiroid hormonu tedavisi ömür boyu sürecek bir tedavi olup; düşük doz başlanan tiroid hormonunun 6–8 haftalık aralıklarla ölçülerek yavaş yavaş arttırılarak TSH hormonun normale dönmesini sağlayan dozu bulunur. Uygun doz tespit edildikten sonra hastalar ömür boyu yapılacak 6 ay – 1 yıllık takipler ile kontrol edilir.
Hipertiroidi ile başvuru yapan ve tiroid bezi hormonlarının aşırı çalışması sonucu ortaya çıkan tabloda ise hastalara öncelikle anti – tiroid ilaç tedavisi denenir. Bu tedavi ile kontrol edilebilen hipertiroidi hastalarının 3 / 6 ay – 1 yıllık rutin kontroller ile takibi sağlanır.
Tiroidektomi: Tiroid bezinin çevre yapılara bası yapacak kadar büyüdüğü ya da kötü huylu bir hastalığın mevcut olduğu durumlarda tiroidektomi ameliyatı adı verilen tiroid bezinin bir kısmının, bir lobunun ya da tamamının çıkartıldığı yöntem tercih edilebilmektedir
Radyoaktif iyot tedavisi: Tiroid kanserlerine kullanılan bir diğer tedavi yöntemi ise atom tedavisi olarak bilinen radyoaktif iyot tedavisidir. Tiroid hastalarında radyoaktif iyot tedavisi tiroidektomi ile bezin bir kısmı ya da tamamı çıkarılan hastalardan uygun olanlar seçilerek radyoaktif iyot ışınlar yardımı ile hastalara gönderilir. Bu sayede ameliyat sonrası vücutta kalan kanserli hücrelerin tamamen yok edilmesi amaçlanır. Radyoaktif iyot tedavisi; en az 6 saatlik açlık sonrası sabah hastanede kurşun kaplı radyoaktif odaya yatış yapan hastaya radyoaktif madde içeren kapsülün ağız yoluyla verilmesi sonrası 3 – 5 gün özel odada kalması şeklinde uygulanır.
Tiroid bezi hastalıklarının tedavisinde ilaç ya da cerrahi tedavinin yanında hayat boyu düzenli bir beslenme programına uymaları gerekmektedir. Tiroid hastalıklarında beslenme hastaların kan değerlerine, uygulanan ilaç tedavisine ve metabolizma hızına göre yeterli ve dengeli şekilde planlanmalıdır. Meyve ve sebzelerin mevsiminde tüketilmesi, tam tahıl ürünlerinin diyete dahil edilmesi, E vitamini, çinko ve omega – 3 takviyelerinin alınması tiroid hastaları için oldukça önemlidir. Tiroid hastalığında yenmemesi gerekenler, yenmesi gerekenler kadar önemlidir. B1 vitamini tiroid hormonlarının düzeyini değiştirdiği için bira mayası, mısır, çavdar ve kepek gibi B1 vitamini acısından zengin besinlerden uzak durulması önemlidir.
Tiroid Hastalıkları Tedavi Edilmezse Ne Gibi Komplikasyonlara Yol Açar?
Tiroid bezi hastalıklarında tiroid hormonlarının fazla salgılanması durumunda hastalık tedavi edilmezse hastada hızla kilo kaybı devam eder ve hasta güçten düşer. Kalpte ritim bozukluğu ve kalp yetmezliği gelişme riski yüksektir. Ayrıca hastalarda enfeksiyona bağlı tiroid krizi ve şoka bağlı ölüm meydana gelebilir.
Tiroid hormonlarının az salgılanması sonucunda ortaya çıkan hipotiroidi tedavi edilmezse kalp yetmezliği ve kalpte büyüme, hipertansiyon, damar sertliği ve pıhtı oluşumu gibi hayatı tehdit edici durumlar ortaya çıkabilir.
Tiroid Hastalıkları için Hangi Doktora Gidilir?
Tiroid bezi hastalıkları kişilerin tüm vücudun etkileyen hastalıklardır. Normalin dışında sinirli ya da depresif hissetme, kalp çarpıntısı yaşama, vücudun ısınamaması ya da sıcağa tolerans gösterememe, aşırı kilo kaydı ya da fazla kilo alımı, ishal ya da kabızlık gibi şikayetlerin birden fazlası mevcut ise kişilerin iç hastalıkları uzmanına başvuru yapmaları uygun olacaktır. Gerekli durumlarda iç hastalıkları uzmanı hastayı endokrinoloji bölümüne yönlendirebilir.